Ons leven wordt rechtstreeks beïnvloed door oceaanstromingen. Ze hebben een directe invloed op ons weer en klimaat. De oceaanstromingen en windsystemen transporteren warmte van de evenaar naar de polen en werken als een grote motor voor het mondiale klimaat. In de oceanen zijn er talloze stromingen. De zogenaamde oceaantransportband is erg belangrijk voor ons klimaat. Deze term beschrijft een combinatie van stromingen die ertoe leiden dat vier van de vijf wereldzeeën water met elkaar uitwisselen. Ze vormen een wereldwijd circulatiesysteem.
De transportband wordt ook wel de thermohaliene circulatie genoemd, waarbij thermo verwijst naar de temperatuur, en halien naar het zoutgehalte van het water. Ze bepalen allebei de dichtheid van het water.
Hoewel de wind sommige watermassa’s kan verplaatsen, zijn het vooral de verschillen in de dichtheden in de oceanen die verantwoordelijk zijn voor hun beweging. Warm water is dichter en stijgt dus, terwijl koud water minder dicht is en zakt. Een hoger zoutgehalte zal ook de dichtheid van water verhogen.
De Golfstroom
Op de evenaar is de warmte van de zon bijzonder sterk, wat resulteert in veel verdamping en dus een stijging van het zoutgehalte van het water. Dit is het begin van de Golfstroom. De Golfstroom is van groot belang voor het Europese klimaat.
De lengte van 10.000 km maakt het een van de snelste en grootste stromingen op aarde. Het kan tot 100.000.000 m per seconde water naar Europa transporteren met een snelheid van 2 m/s.
De zuidoostelijke passaatwind is een constant waaiende wind die warm oppervlaktewater noordwaarts de Golf van Mexico in drijft. Het warmt op tot 30 C. Een deel stroomt naar het zuiden, het andere naar het oosten naar de Canarische Stroom en het derde stroomt naar het noorden, waar het warmte afgeeft aan de atmosfeer. Dit is de Noord-Atlantische stroom. Daar wordt het water kouder. Het zoutgehalte en de dichtheid van het water nemen toe door verdamping en het valt tussen Groenland en Noorwegen en IJsland.
Daar vinden we ook de grootste waterval op aarde. De schoorstenen zijn 15 km brede pilaren die water tot 4.000 meter per seconde laten vallen. Dit is ongeveer 15 keer de hoeveelheid water die door alle rivieren over de hele wereld wordt vervoerd. Hierdoor ontstaat een maalstroom die voortdurend water aanzuigt, en daarom stroomt de Golfstroom richting Europa.
Klimaatverandering
Talloze soorten gebruiken de Golfstroom om ze van het Caribisch gebied naar de noordelijke regio’s te transporteren. Maar het brengt ons niet alleen dieren; er komt ook een enorme hoeveelheid warme lucht bij. Om dezelfde hoeveelheid warmte te produceren die het naar de Europese kusten brengt, zouden 1.000.000 kerncentrales nodig zijn. Daarom noemen we de Golfstroom ook wel een warmtepomp. Zonder zou de temperatuur hier beduidend kouder zijn, zeker vijf tot tien graden. In plaats van weelderige velden zouden we in Europa lange winters en schaarse, met ijs bedekte landschappen hebben. In de afgelopen jaren hebben wetenschappers en experts in de media herhaaldelijk de angst geuit dat de Golfstroom zou kunnen stilvallen als gevolg van klimaatverandering.
Doordat de poolkappen zouden kunnen smelten, zal zowel het zoutgehalte als de dichtheid van het water uit Groenland dalen. De Noord-Atlantische stroom zou niet zinken omdat hij te zwaar zou zijn. Het slechtste scenario zou zijn dat de Golfstroom, onze warmtepomp, zou stoppen.
Sommige klimaatexperts gaan er ook van uit dat klimaatverandering dit effect zou kunnen compenseren. Het is mogelijk dat klimaatverandering normaal is. Dit kan worden gezien door de evolutie van de aarde in de afgelopen paar miljoen jaar te bestuderen. Er zijn ijstijden en warme periodes. In de laatste ijstijd verlamde een gigantische vloed van smeltend water de warmte-aanbrengende Noord-Atlantische stroom, waardoor het noordelijk halfrond met ijs werd bedekt.
Hoewel wetenschappers verschillende opvattingen hebben over de effecten van klimaatverandering op de mondiale oceaantransportband en oceaanstromingen, is één ding zeker: als het klimaat verandert, zal het complexe systeem dat sinds de laatste ijstijd relatief stabiel is, de oceaanstromingen, winden en stromingen zullen veranderen op manieren die we nog niet kennen.
